Bevolkingsreconstructie Stein am Rhein

Pas op, bouwplaats! Deze OFB is niet afgesloten; opgenomen zijn bijna alle personen uit de periode 1559-
1736. Uit de boeken van 1736 tot 1648/53 zijn slechts enkele uitgekozen families uitgewerkt. De vermoedelijke echtgenotes van buiten werden zo ver als mogelijk (of zinvol) opgenomen.

Bronnen:  Als brondocumenten dienden de kerkboeken (Doop en huwelijk vanaf mei 1559 tot 1736) en Overlijdensregisters vanaf september 1621 (ontvangen op LDS microfilm Nr. 1740530 en 2361096) De belangrijkste secondaire bronnen zijn de Bevolkingsregisters (1634-1709/10). Originelen in Staatsarchief Zürich)

Dat de Kerkboeken vanaf 1559 bewaard zijn gebleven is heel bijzonder, slechts weinig documenten uit die tijd zijn behouden!
Opgemerkt moet worden dat trouwboeken uit deze vroege periode normaal slechts namen (en eventueel ook herkomst) van de partners noemt;
Verdere informatie over leeftijd en eerdere huwelijken (weduwe, weduwnaar) ontbreken. Daarom werd dezelfde persoon (of man of vrouw) tot wel drie keer (of vier keer)  geregistreerd.

Het later opgestelde dodenregister voor de pestperiode van 1611 maakt het slechts zelden mogelijk de partner of ouders te vinden. Pas vanaf 1621 zijn de regelmatige noteringen in boeken nuttig voor stamboomonderzoek. Zeer nuttig zijn Bevolkingsregisters vanaf 1634; ze geven inzicht in ‘vlekkengezinnen’ (kinderen uit eerdere huwelijken, als uit het huidige huwelijk van de partner) Ze maken het ook mogelijk een terugblik op de financiële situatie te krijgen (aantal meisjes/knapen of gezellen)

Locatie-beschrijving: volgens de [Zwitserse] regel: „Ort-Fraktion (Hof ausserhalb der Stadtmauer), Kreis (Bezirk), Land (Kanton), Staat (zB: Schweiz)“. [In Nederland: dorp/stad, gemeente, provincie, land bijv. Nederland]
Kerkelijke registers bevatten de plaats van de gebeurtenis (geboorte/doop/huwelijk, sterven); de herkomst, van de in Zwitserland zo belangrijke plaats van herkomst, wordt bij vreemden niet altijd genoemd (aanwijzing; “woonplaats”).

De historische kerkgemeente Stein am Rhein omvat de stad met omliggende gehuchten en de dorpen ‘Hemishofen’ en ‘Ramsen’. Het gebied links van de Rhijn behoorde tot de kerkgemeente Burg (‘Vor der Burg’, ‘Ausser- en Inner-Eschenz’, ‘Bleuelhausen’ en ‘Kaltenbach’) of tot ‘Wagenhausen’ (Kanton Thurgau)

Namen: familie- en voornamen zijn meestal aan de huidige schrijfwijze aangepast (Barbel = Barbera; Lisbeth, Lisabeth = Elisabeth; Madlen = Magdalena; Triny = Kathatina etc.)
Namen waarvan de huidige spelling niet eenduidig is (Agda, Agta, Jos, Joss, e.a.) werden in de originele schrijfwijze vastgelegd. Zoals in alle oude documenten wisselt de schrijfwijze zelfs bij de zelfde dominee. Vaak werd opgemerkt dat  Pastoors dubbele voornamen uit het doopboek later niet meer (bij huwelijk of overlijden en bij doop van  de kinderen) niet meer gebruiken of naar de ‘mode’ aanpassen. o werd uit een ‘Hans Jakob’ bijv. een ‘Hans’ of een ‘Jakob’ of een ‘Johann Jakob’. De auteur heeft er op gelet de doopnamen bij te houden.

Bij enkele familienamen dienen in deze tijd verschillende schrijfwijzen als onderscheid tussen de “stammen” (Böschenstein/Boe-schenstein; Götz/Goetz; in dit geval werd meestal één vorm gebruikt; dit geldt ook voor: ‘Leibach/Lei(m)bacher”.

Over de geschiedenis van Stein am Rhein zou ik hier op bronnen naar internet en het boek “ Stein am Rhein, geschiedenis van een kleine stad”. Auteurs: E. Eugster, M.Guisolan, K. Huurlimann, A. Knoepfli, D. Füllemann. Uitgever: Stamm + Co AG, grafische onderneming, willen verwijzen.

Stein am Rhein had als rivier-oversteek, omlaad- en opslag- plaats en douanepost bij de overgang van de ‘Bodensee’ (Schwäbischen Meer) in de rivier de Rhijn tot op heden een belangrijke functie. Vele doortrekkende gezellen, handelaren, handwerkers en ook bedelaars duiken in de kerkboeken op. Helaas is het soms niet mogelijk, plaats-bepalingen in het heden te vertalen.

Dank gaat in de eerste plaats uit naar de “The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints” (LDS), zonder hun microfilmen en leesapparatuur was dit werk niet mogelijk geweest; verder ben ik de volgende personen dank verschuldigd: De heren: Dr.Wolf Bickel, Dr. M. Guisolan, Dr. H.U. Pfister, (Staatsarchief te Zürich), Dr. Th. Siegrist  en vele anderen, die mij met raad en uitkomsten van hun eigen onderzoek ondersteunden. Bijzonder te melden is de enorme inspanning van de vorige stadsarchivaris M. Ambühl, die 30 jaar geleden een deel van de boeken van Stein en Burg (‘vor der Brugg’) met een schrijfmachine overtypte. Een bijzondere hulp vormde de “Stamboom van de familie Vetter uit Stein am Rhein” samengesteld aan de hand van documenten door Ferdinand Vetter (1910), Hans Vetter (1936) en Walter Graf (1983, evenals Helmut Anton (1990)

Opmerking:  Dit werk bevat fouten (Lees- en transcriptie-problemen, en tenslotte type-fouten)
Gewetensvolle stamboomonderzoekers zouden de gegevens niet klakkeloos moeten overnemen,
maar aan de hand van de microfilms toetsen.  Van hen die de hier  aanwezige data overnemen, wordt verwacht, dat zij bronvermelding toepassen (bijv. OFB Stein am Rhein) De auteur is u dankbaar voor opmerkingen over fouten en vergissingen.